Interview: Bart Azijn, Endemol Interactive

Q Zopas werd 'Gaia - Profiel van een beweging', het nieuwe boek van Marc Hendrickx voorgesteld. Een opmerkelijke onderwerpskeuze, leek ons, vooral omdat de auteur aanvankelijk bekend was geworden met het werk 'Elvis Presley - Muziek, Mens, Mythe', een lijvig werkstuk (dat -zeker dit jaar trouwens- dringend aan een herdruk toe is) over de King of Rock 'n' Roll. Twee thema's die mijlenver uit elkaar liggen, dus, maar langs de andere kant toch weer niet... Marc?

A De reden waarom ik aan dit boek begon, is in feite dezelfde als degene die aan het Presley-boek ten grondslag lag. Kijk, indertijd heb ik mij met hart en ziel op Presley gestort omdat er nog steeds geen degelijk Nederlandstalig werk over de man te krijgen was en omdat de figuur Elvis Presley in de pers enkel door middel van wilde indianenverhalen werd voorgesteld. Toen ik dan begin '95 naar aanleiding van het Gaia-protest tegen de dierentransporten in Nieuwpoort krantenkoppen zag verschijnen als 'Wilde dierenbeschermers verpletteren rijkswacht!' was ik uiteraard meteen geïntrigeerd en ging ik na of het ook hier niet om een 'milde' overdrijving ging. En wat bleek? De 'verpletterde rijkswachter' was een man die een Gaia-sympathisant had willen tegenhouden toen die op weg was naar een sit-in. Daardoor kwamen zij allebei ten val, waarbij de rijkswachter ongelukkigerwijs zijn heup brak. Tot zover het woeste Viking-gehalte van Gaia. Mijn interesse was gewekt. Ik besloot 'de zaak Gaia' verder uit te zoeken.

Q Toch blijft Gaia nog steeds een controversiële beweging?

A Inderdaad, en dat heeft niet uitsluitend met foute berichtgeving te maken, maar ook met het feit dat het hier een betrekkelijk jonge beweging betreft die er telkens weer in slaagt het nieuws te halen. Nogal logisch dat daar bepaalde vragen bij gesteld worden. Maar volgens mij vertrekken de meeste mensen van een foutief uitgangspunt: vroeger had je de dierenbescherming, die, zeer terecht trouwens, opkwam tegen wreedheid jegens dieren. Nu is dat een zeer nobele zaak, maar tegelijk brengt het weinig zoden aan de dijk. Wat Gaia wil is eigenlijk zeer eenvoudig: dat er, net zoals er Rechten van de Mens bestaan, ook Rechten van het Dier moeten geformuleerd en gerespecteerd worden. In dat opzicht hebben zij al een aantal successen geboekt, zoals het verbod op straatpaardenkoersen en de verkoop van katten en honden op de markt. En daar wringt het schoentje natuurlijk... door zulke zaken in de media aan te kaarten komt aan het licht dat er oneindig veel mensen zijn die munt slaan uit de ellende van dieren, door weddenschappen, door verkoop of wat dan ook. Als Gaia zijn slag thuishaalt is dat dus een rechtstreekse aanval op de portefeuille van zulke sjoemelaars. Het is begrijpelijk dat zij woest worden, en zich weren als een duivel in een wijwatervat...

Q Nochtans zijn er al bepaalde wettelijke voorschriften die de mishandeling van dieren buiten de wet plaatsen...

A Het probleem is het volgende: binnen de regering is de Minister van Landbouw de man die zich moet bezighouden met het dierenwelzijn. Tegelijk moet hij de belangen verdedigen van de landbouwers, en dat zijn niet allemaal tomatenkwekers natuurlijk... Voor de meeste boeren zijn dieren gewoon een vorm van broodwinning, en het zal die mensen worst wezen dat die beesten in schrijnende omstandigheden moeten leven, als leven al het woord is... Zo heb je bijvoorbeeld het fenomeen kistkalveren: vanaf het ogenblik dat die beestjes geboren worden, komen zij terecht in een kist waarbinnen elke vorm van beweging onmogelijk is. Bovendien krijgen zij een hoop rotzooi te vreten, zodat het vlees mooi wit blijft -'blanquette de veaux', weet je wel. Als zij na zes maanden eindelijk bevrijd worden uit hun kooi, is dat alleen om een enkele reis richting slachthuis te maken. Heb je het ongeluk als kip geboren te worden, dan heb je twee mogelijkheden: in het beste geval krijg je het etiket 'slachtkip' opgekleefd. Dan wordt, eerst en vooral, je snavel afgebrand: die beesten worden immers opeengepakt in een veel te kleine ruimte, waardoor zij uit pure frustratie op elkaar beginnen in te pikken. Na enkele weken, als je 'vet' genoeg bent, ga je richting slachthuis. Wordt je als 'legkip' gecatalogeerd dan ben je nog slechter af. Alleen al in België zijn er zowat tien miljoen kippen die hun leven moeten slijten in legbatterijen: een jaar lang zitten die beesten op een legrooster in bakjes van net geen 30 cm. En dat terwijl elke doorsnee kip een vleugelwijdte heeft van zowat 86 cm...
Om terug te komen op de politiek: Pinxten lijkt wel van goede wil, maar kan het zich binnen de Europese Gemeenschap niet permitteren om solo slim te spelen. Meestal brengt dat trouwens toch niets op. In Groot-Britannië bijvoorbeeld, is het fenomeen kistkalveren bij wet verboden. Wat is het resultaat? Van het ogenblik dat de beestjes goed en wel geboren zijn, worden zij naar het continent verscheept, in kisten gestopt, en zes maanden nadien terug overgebracht om geslacht te worden.

Q In je boek wordt op zulke zaken dieper ingegaan?

A Het boek is ruwweg in twee delen op te splitsen: eerst en vooral belicht ik de theoretische kant van het verschijnsel Gaia: wie zijn zij, wat doen zij, wat hebben ze al bereikt en -vooral- wat willen zij bereiken? Nadien schets ik de situatie zoals zij nu in België bestaat, aan de hand van dertien concrete dossiers.

Q Waarbij veel mensen dan onmiddellijk denken aan de veelvuldig besproken relletjes omtrent foie gras...

A Het foie gras dossier! Een typisch staaltje Belgische politiek was dat. Wat gebeurde er? In 1992 besluit de toenmalige Minister van Landbouw -Bourgeois- 7 miljoen, waarvan 3 miljoen Europees geld, te investeren in de foie gras industrie. Tot dan een sector die zich in België vooral in de marge heeft afgespeeld. Het geld wordt vrijwel integraal naar een topleverancier van Matterne -van de confituur, inderdaad- doorgesluisd, een man die in Wallonië een bedrijfje heeft met zowat 60.000 eenden. Deze 7 miljoen maakt dat hij dat getal kan vervijfvoudigen! Er zijn echter een paar probleempjes: afgezien van het feit dat wat met die eenden gebeurt niet anders dan 'martelen' kan genoemd worden, is er immers een Europese motie gestemd om dit soort praktijken te ontmoedigen. Praktijken die door de Belgische wet op de dierenbescherming bovendien verboden zijn anno 1992. Met andere woorden: wat de Minister doet druist in tegen de wil van Europa én is onwettig. Punt. Maar België zou België niet zijn als aan zulke 'details' geen mouw gepast kan worden. In plaats van het hele zaakje af te blazen past Bourgeois gewoon de wet aan. En dit is niet de enige pro-exploitatie zet die Bourgeois op zijn conto schrijft... Toen Gaia ongeveer 250.000 handtekeningen had verzameld om straatpaardenkoersen te verbieden, weigerde Bourgeois botweg hen te ontvangen. De week nadien kwam hij wél persoonlijk de hand schudden van de mensen van de tegenbeweging, toen die met 5.000 handtekeningen kwamen aandraven. Uiteindelijk was het Louis Tobback die, in zijn functie als Minister van Binnenlandse Zaken, het hele gedoe verbood omdat hij -terecht- vreesde voor opstootjes.

Q Ben je door jezelf in de materie te verdiepen ook sympathisant geworden?

A Mijn standpunt daarin is eigenlijk heel eenvoudig: wie zijn nek uitsteekt om een nobel ideaal te verwezenlijken heeft sowieso ALTIJD mijn sympathie. En, om Dickens te parafraseren, al wat je beschrijft moet je met een zekere sympathie bejegenen. Maar dat ik met een Gaia-T-shirt zou rondlopen gaat me veel te ver. Ik blijf altijd meer waarnemer dan betrokken partij.

Q Maar je bent wel vegetariër?

A Dat wel. De manier van denken in de westerse wereld zit op dat vlak aardig fout, vind ik. We noemen ons allemaal dierenliefhebbers als het om honden, katten of andere huisdieren gaat, maar verder zien we er geen graten in om varkens of koeien op te eten. Of, zoals Michel Vandenbosch het met een boutade stelt: 'In landen als Korea zijn de mensen tenminste consequent: daar eten ze alles op wat beweegt...'

Q Heb je zelf ooit moeilijkheden ondervonden bij de research voor je boek?

A Uiteraard heb ik een aantal acties van Gaia persoonlijk gevolgd, waardoor ik soms wel 'in the eye of the storm' terecht kwam, maar om de onbevangenheid van de mensen in de hand te werken heb ik het grootste gedeelte van mijn research undercover gedaan. Het is nogal wiedes dat je, wanneer je de mensen benadert als 'iemand die een boek schrijft over Gaia', heel wat minder spontane reacties krijgt dan wanneer je gewoon een aantal vragen stelt aan mensen zonder dat deze zich bekeken hoeven te voelen. En dan merk je dat de sympathie voor Gaia een stuk groter is dan de tegenstanders willen laten geloven. Bij de meeste mensen begint het nu wel stilletjesaan te dagen dat Gaia geen fundamentalistische beweging is. Het is er hen wel om te doen een aantal wettelijke bepalingen te laten doorvoeren, maar dat houdt niet in dat zij daarom alle niet-vegetariërs te lijf willen gaan. Binnen het kader van de wet moet iedereen vrij zijn te doen en te laten wat hij of zij wil. Het martelen of mishandelen van dieren hoort daar echter niet bij. Dat moet voor eens en voor altijd buiten de wet geplaatst worden volgens Gaia.